Verkeerskunde 13 juli 2006:
Amerikaanse light rail is heavy en zeer toegankelijk
Light rail in Amerika loopt ver achter bij de ontwikkelingen in Europa, maar de randvoorwaarden als financiering en planningsmogelijkheden zijn dusdanig dat die achterstand snel kan worden ingehaald. Deze en meer conclusies zijn te trekken uit een eerste gezamenlijk congres van de (Europese) International Association of Public Transport (UITP) en de Amerikaanse equivalent APTA, American Public Transportation Association. Afgesproken is deze uitwisseling van kennis en inzicht iedere zes jaar te herhalen.
In Dallas zijn alle lightrailhaltes voorzien van een verhoogd platform voor mindervaliden.
Johan van Ieperen, manager light rail bij UITP en medeorganisator van het eerste intercontinentale congres over light rail, ziet essentiële verschillen in de light-railontwikkelingen in Europa enerzijds en Amerika anderzijds. Duurt het in Europa vaak tientallen jaren voordat light rail op de rails staat, in de Verenigde Staten is dat makkelijk binnen vier jaar te organiseren.
Maar dan moet er wel een dringende noodzaak bestaan, want de financiering is zo geregeld dat in feite de burger erover beslist en die heeft over het algemeen niet zo’n hoge pet op van het openbaar vervoer. Light rail wordt in Amerika bekostigd uit een percentage van de ‘sales tax’ (BTW). De besteding van deze belastinggelden wordt via referenda voorgelegd aan de burger. Zo ontvangt een stad als Dallas met ruim 2 miljoen mensen bijvoorbeeld 1 procent van de (maximaal) 7 procent BTW voor light rail. Dat staat voor zo’n 3 à 400 miljoen dollar per jaar. Juist door het negatieve imago van het ov is niet elke stad bereid om voor light rail te kiezen. In de steden waar light rail wel op de rails is gezet, is het materieel opvallend zwaarder dan in Nederland en de rest van Europa wordt toegepast, aldus van Ieperen. ‘Hun light rail lijkt veel meer op ons heavy rail. Bovendien wordt het vaak over langere afstanden en als regionaal vervoer voor woon-werkverkeer toegepast.’ Wat hem verder opvalt is de toegankelijkheid van de haltes en de voertuigen. ‘In alle voertuigen zag ik wel iemand of zelfs meerdere mensen in een rolstoel.’ De verklaring daarvoor is volgens Van Ieperen dat de Amerikaanse wetgeving rond toegankelijkheid (anti-discriminatiewet) al veel eerder van kracht is geworden dan bijvoorbeeld in Nederland.
Een andere factor die de aanleg van light rail versnelt is, zo stelt Van Ieperen, het ontbreken van bestemmingsplannen in veel steden. Toch komt light rail, ondanks de gunstiger randvoorwaarden, voor de Amerikaanse burger pas in beeld wanneer steden dichtslibben. Om deze trend te keren wordt er nu meer aandacht geschonken aan de uitstraling van light rail. Zo worden de haltes en voertuigen gaandeweg voorzien van lagere platforms en vloeren. Dit om de voertuigen ook toegankelijker te maken voor mensen met buggy’s of ouderen. Bovendien wordt, vergelijkbaar met steden in Frankrijk, meer aandacht besteed aan een veilige én fraaie inpassing in het straatbeeld. Van Ieperen: ‘Hierdoor moet het rond gaan spreken dat light rail sexy is.’
Een punt van discussie ten slotte was het wel of niet (opnieuw) definiëren van light rail. Ingegeven doordat de light-railsystemen die het gat vullen tussen tram en heavy rail steeds dichter naar elkaar toegroeien, aldus van Ieperen. Die definitie is er overigens niet gekomen. ‘De belangrijkste functie van light rail is juist de flexibiliteit van het systeem en die functie zou je daarmee kunnen beperken.‘
